Από το καλοκαίρι του 2019, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη ανέλαβε να εντοπίσει τα αρχέτυπα που φυλάσσονται σε βιβλιοθήκες της Ελλάδας και να τα καταγράψει στη βάση Material Evidence in Incunabula, στο πλαίσιο του προγράμματος 15cBOOKTRADE. Η καταγραφή αυτή περιλαμβάνει τις υλικές μαρτυρίες που σώζονται στα έντυπα βιβλία του 15ου αιώνα: διακόσμηση, βιβλιοδεσία, χειρόγραφες σημειώσεις, σφραγίδες, στοιχεία προηγούμενων κατόχων, τιμές, κλπ.

Τα αρχέτυπα (λατ. incunabula), τα βιβλία που τυπώθηκαν στην Ευρώπη πριν το 1501, έχουν ιδιαίτερο ρόλο στην ιστορία του βιβλίου και αποτελούν διαρκώς ανερχόμενο αντικείμενο της διεθνούς έρευνας.

Τα αρχέτυπα που σώζονται σήμερα στις ελληνικές βιβλιοθήκες είναι σχετικά λίγα: 548 αντίτυπα σε 48 βιβλιοθήκες. Τα περισσότερα καταγράφηκαν για πρώτη φορά από τον βρετανό ερευνητή Dennis Rhodes τη δεκαετία του 1970, στο πρωτοποριακό του έργο Incunabula in Greece. Το 2016-2018, ο ερευνητής του 15cBOOKTRADE Geri Della Rocca de Candal και οι συνεργάτες του, με χρηματοδότηση από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, κατέγραψαν στη ΜΕΙ τα αρχέτυπα που σώζονται σε αθηναϊκές βιβλιοθήκες και έθεσαν τις βάσεις για τη συνέχιση του προγράμματος και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η εργασία αυτή συνεχίστηκε από ομάδα του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη. Παρά τις καθυστερήσεις λόγω της πανδημίας Covid-19, το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2022.

Σε ένα διάστημα περίπου τεσσάρων ετών, από το 2019 ως το 2022, επισκεφτήκαμε βιβλιοθήκες σε κάθε γωνιά της χώρας. Από τη Βόρεια Ελλάδα στην Κρήτη, από τα Δωδεκάνησα στα Επτάνησα, στην Πελοπόννησο, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, ακόμα και στο Άγιο Όρος. Χάρη στην αυτοψία, σε συνδυασμό με τις βιβλιογραφικές πληροφορίες, την προγενέστερη έρευνα, και βεβαίως τη βοήθεια συναδέλφων και προφορικές πληροφορίες καταφέραμε να καταγράψουμε 124 αρχέτυπα σε 38 βιβλιοθήκες εκτός Αθηνών.

Η ιστοσελίδα αυτή τοποθετεί στον χάρτη όλα τα στοιχεία της έρευνάς μας, αναδεικνύοντας τη διασπορά των αρχετύπων σε όλη τη χώρα, και παρουσιάζει τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν στην προηγούμενη φάση του προγράμματος και αφορούν τις βιβλιοθήκες της Αθήνας.

Συγκεντρώνει δηλαδή σε ένα σημείο όλα τα δεδομένα από τη βάση ΜΕΙ που αφορούν τα σωζόμενα αντίτυπα στις ελληνικές βιβλιοθήκες, αποτελώντας ένα περιεκτικό ηλεκτρονικό εργαλείο που θα συμβάλει στην έρευνα για την κυκλοφορία των κειμένων στην Ελλάδα από τον 16ο αιώνα και μετά, τα εμπορικά δίκτυα και την οικονομική αξία των βιβλίων, την παραγωγή έντυπων βιβλίων που απευθύνονταν σε ελληνόφωνο κοινό, την ταυτότητα των αναγνωστών και σημαντικές προσωπικότητες που έπαιξαν ρόλο στη δημιουργία σημαντικών ελληνικών βιβλιοθηκών που συνεχίζουν τη λειτουργία τους μέχρι σήμερα.

Ερευνητική ομάδα
Δρ. Βέρα Ανδριοπούλου
Κλεοπάτρα Κυρτάτα
Αγγελική Παπαδοπούλου

Συνεργάτες
Γιάννης Αρμυριώτης
Ναζίρ Ναζάρ
Έλια Νικητοπούλου
Σάκος Οικονομόπουλος
Αγγελική Παπαχαραλάμπους-Κρίτζαλη
Γιάννης Παππάς

Ευχαριστούμε θερμά τους
Καθηγήτρια Cristina Dondi, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επικεφαλής ερευνήτρια του προγράμματος 15cBOOKTRADE για τη σταθερή υποστήριξή της

Dr Geri della Rocca de Candal, για τη γενναιόδωρη παροχή των δεδομένων από την προηγούμενη έρευνά του και τη συνεχή βοήθειά του

Όλους τους συναδέλφους από τις δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες σε όλη τη χώρα, τους συλλέκτες και τους ερευνητές που απλόχερα μας παρείχαν πρόσβαση στο υλικό τους, μοιράστηκαν τις γνώσεις τους και μας έδωσαν πληροφορίες και ενδείξεις για νέα ευρήματα.

Οι φωτογραφίες σε αυτή την ιστοσελίδα
- ανήκουν στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
- έχουν τραβηχτεί από την Ομάδα του Ιδρύματος και τους συνεργάτες μας κατά τη διάρκεια των ταξιδιών, με τη ρητή άδεια των κατόχων
- παρέχονται από τους κατόχους (βιβλιοθήκες και φορείς) αποκλειστικά για χρήση στο συγκεκριμένο πρόγραμμα
- αντλήθηκαν από τις ιστοσελίδες των κατόχων αποκλειστικά για χρήση στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.